Konkordancoj kaj komparoj kun sankta Paŭlo
prelego de Pierluigi Svaldi 		Concordanze e passi paralleli con san Paolo
relazione di Pierluigi Svaldi
   
Mi tre ĝoje parolas kun vi ĉiuj pri planoj, eventoj kaj sonĝoj, dumtempe ripetiĝintaj, konsiderante kiel vidpunkto la grandan sanktan Paŭlo’n. Lia personeco nete konturiĝas en la horizonto de la tempo kaj ĝi kuntrenas post si miriadojn da homoj kaj sanktuloj. È una gioia per me poter parlare con tutti voi di progetti, eventi e sogni che si sono ripetuti nel tempo, avendo come punto di riferimento il grande san Paolo. La sua personalità si staglia alta nell’orizzonte del tempo e trascina dietro di sé miriadi di uomini e di santi.
En ĉi tiu prelego mi konsideras nur du interesajn pionirojn de nia epoko: sanktan Francisko’n el Assisi kaj Lazaro’n Ludoviko’n Zamenhof. In questa conferenza tengo presenti solo due interessanti pionieri della nostra epoca: Francesco d’Assisi e Lazzaro Ludovico Zamenhof.

Pioniroj

Pionieri
Ĉiufoje kiam la homaro troviĝis enkotiĝinta en pereigaj danĝeroj de ruiniĝo je la limo de pluvivo, diversaj altvaloraj eminentuloj metis je ĝia dispono sian genion por finfine subteni tiun epopean pasadon, kondukanta la homaron de la sklaveco al la libereco, de ne-estanteco al estanteco, de la senkuraĝigo al la viventuziasmo. Ogni volta che l’umanità venne a trovarsi impantanata in seri problemi di sopravvivenza e in perniciosi pericoli di disfacimento, vari personaggi di alta caratura misero a sua disposizione il loro genio al fine di favorire quel passaggio epico che porta l’umanità dalla schiavitù alla libertà, dal non essere all’essere, dallo scoraggiamento all’entusiasmo del vivere.
Nia sankta Paŭlo klopodis per sia mensa akreco kaj sia korsentemo kaj obeemo de sia kredo, por trakonduki la siatempe homaron de la judaj atendoj ĝis la nova vigleco de la kristanismo. Il nostro san Paolo ha messo in opera l’acutezza della sua intelligenza, la sensibilità del suo cuore e la docilità della sua fede per traghettare l’umanità del tempo dalle attese dell’ebraismo alla vitalità nuova del cristianesimo.
Post dekdu jarcentoj Francisko el Assisi entuziasmigis la kristanaron por ke ĝi vivu la kredon en la konkreteco de homaro vundita de la historiaj malfeliĉoj. Più tardi Francesco d’Assisi entusiasmò la cristianità a vivere la fede nella concretezza di un’umanità ferita dalle traversie della storia.
Antaŭ cent-kvindek jaroj naskiĝis Zamenhof en Bialystok. Li kuraĝe prezentis konkretan proponon de reciproka kompreno inter ĉiuj popoloj de la tero. Centocinquantanni fa nasceva a Bialystok Zamenhof, il quale offrì coraggiosamente una concreta proposta di una mutua comprensione fra tutti i popoli della terra.

Junaj spiritoj

Giovani spiriti
Antaŭ ne longe, precize kvar monatoj, forpasis doktoro Zoilo Princiś, kiu estis mia unua esperante instruisto. Okdekjara, li suferis je malsano, sed li havis junan spiriton. Lia sentenco estis: «Kion vi faras, faru ĝin kun entuziasmo», aŭ pli bone: «Havu entuziasmon pri io, kion vi faras»! Mi vidis ĉi tion en liajn brilajn okulojn, mi aŭdis ĉi tion en lia voĉtono, mi observis ĉi tion en la entuziasmo, kiun li metis en la iniciatojn favore de esperanto. Recentemente è scomparso il dottore Princis Zoilo, che fu il mio primo insegnante di esperanto. Ottuagenario, soffriva nel fisico, ma aveva uno spirito giovane. Il suo motto: «Quello che fai, fallo con passione», l’ho visto nei suoi occhi luminosi, l’ho sentito nel tono della sua voce, l’ho osservato nell’entusiasmo che metteva nelle iniziative a favore dell’esperanto.
Sankta Paŭlo, ektreme voloplena homo, dotita per vere eminenta talento, streĉis sian tutan forton en ion de li faritan. Al la kristanoj de Galatujo kaj Korinto li skribis: kiel hebreo, «mi plimulte progresis en Judismo, ol multaj miaj samaĝuloj en mia nacio, estante multe pli fervoranima pri la tradicioj de miaj prapatroj» (Gal. 1,14), kiel kristano, poste, «mi fariĝis ĉio al ĉiuj, por ke mi nepre savu kelkajn» (Kor. 9,22b). San Paolo, un uomo estremamente volitivo, dotato di un’intelligenza veramente eccezionale, metteva tutta la sua passione in quello che faceva. Scriveva ai cristiani della Galazia e di Corinto: come ebreo, superavo «nel giudaismo la maggior parte dei miei coetanei e connazionali, accanito com’ero nel sostenere le tradizioni dei padri» (Gal. 1,14), come cristiano poi «mi son fatto tutto a tutti, per salvare ad ogni costo qualcuno» (1Cor. 9,22b).
Sankta Franciskus, ankoraŭ dekokjara, aperas kiel junulo, kiu laŭistinkto sin ĵetas fervore en la diversajn entreprenojn de la vivo: li estas inter la batalantoj kontraŭ la Peruĝanoj; li amuziĝas vendante ŝtofojn kune kun la patro; kiel ĉefaktoro li aranĝas festenojn, li prezentiĝas kiel la pli promesplena kavaliro pri justaj aferoj; por ne paroli pri tio de li farita kiam li sin ĵetis kapantaŭen en la evangelian aventuron. Francesco d’Assisi, ancora diciottenne, fu un giovane che istintivamente si buttava nelle varie occasioni della vita: è fra i combattenti contro i Perugini, si diverte a vendere stoffe assieme al padre, organizza feste da primo attore e si offre come un promettente cavaliere per le cause giuste, per non parlare di quello che ha fatto quando s’è buttato a pesce nell’avventura evangelica.
Kaj kion faris la dekokjara Zamenhof? Li kompletigis sian unuan projekton pri internacia lingvo. Tiu ĉi estis sonĝo, kiun li en sia koro retenis ekde la infanaĝo: ”kiam mi estos plenkreskulo, mi forigos la neakcepteblan miskomprenon, kiun mi konstatis inter la fremdaj diverslingvaj etnoj”. E Zamenhof a diciotto anni che cosa ha fatto? Ha portato a termine il suo primo progetto di lingua internazionale: un sogno che fin da bambino conservò nel suo cuore, quello di eliminare, appena avrebbe avuto la possibilità di farlo, la inaccettabile incomprensione che riscontrò fra le diverse etnie per il problema delle lingue differenti.

La dua nomo

Il secondo nome
Sankta Paŭlo naskiĝis en Tarso kun la nomo Saŭlo, kiel la pli fama praavo de sia tribo, Saŭl, la reĝo kiu forigis multajn malamikojn de Judoj. Kaj kial ni nomas lin Paŭlo? Liaj gepatroj, konsiderante la plej vastan kulturan ĉirkaŭtekston, donis al sia filo ankaŭ grekan kaj roman nomon: Paŭlo. Tiu ĉi malfermo al la greka kaj roma mondoj, okazinta ekde la naskiĝo, faros Paŭlon la granda apostolo de la paganoj. Paolo nacque a Tarso con il nome di Saulo, come il più famoso antenato della sua tribù: Saul, il re che ha sbaragliato molti nemici degli ebrei. E perché noi lo chiamiamo san Paolo? I suoi genitori, pensando al più vasto contesto culturale del tempo, diedero al loro figlio anche un nome greco-latino: Paolo. Questa apertura verso il mondo greco-romano, avvenuta fin dalla nascita, farà di Paolo il grande Apostolo delle genti.
Ĉu vi scias, kiu estis la vera baptonomo de Francisko el Assisi? Dum la malproksimeco de la patro, kaŭze de aferoj, la patrino nomis lin Johano, bondezirante al la filo fariĝi komencanto de nova epoko, kiel Johano, la Baptisto, la antaŭvenanto de Kristo. Sed la patro, Pietro di Bernardone, pensante pri gajnoj akiritaj de Francujo, trudis al li nomon Francisko. La historio ekzaltas ĉi-originan nomon, alskribante al ĝi tute novajn valoron kaj signifon. Sapete quale fu il primo nome dato a Francesco d’Assisi? In assenza del padre che si trovava in affari, la madre lo chiamò Giovanni, augurando al figlio di diventare un iniziatore di una nuova epoca, come fu Giovanni, il Battista, precursore di Cristo. Ma il padre, Pietro di Bernardone, pensando ai guadagni che gli venivano dalla Francia, volle imporgli il nome di Francesco. La storia esalta questo nome nuovo, dandogli un valore e significato del tutto originali.
Pro enradikiĝinta moro Zamenhof havis du nomojn. Ekde naskiĝo li nomiĝis Lazaro, sed, kiel estis tiama kutimo en tiuj lokoj, li havis ankaŭ kristanan nomon kun la sama komenclitero: Ludoviko. Nuntempe ni konas lin precipe per la pseŭdonomo «doktoro Esperanto», per kiu li subskribis sian unuan proponon de internacia lingvo. Una radicata consuetudine volle che anche Zamenhof portasse due nomi, anzi tre. Nato a Bjalystok, ebbe dapprima un nome ebraico: Lazzaro, ma come era abitudine in quel tempo e in quei luoghi, ebbe pure un nome cristiano, che fu scelto con la stessa iniziale: Ludovico, Oggi lo conosciamo soprattutto con il nome di «doktoro Esperanto», nome fortunato e promettente con il quale firmò la sua prima proposta di lingua internazionale.

Homa formado

Formazione umana
Paŭlo ricevis formalan instruon, judan kaj grekoromanan. Instruite en Jerusalemo kiel disĉiplo de la juda rabeno, Gamaliele (At. 22,3), li skribis: «rilate la leĝon, Fariseo; rilate fervoron, persekutanto de la eklezio; rilate la justecon, kiu fariĝas per la leĝo, senkulpa. » (Fil. 3,5c-6). Tri jarojn post la konvertiĝo li revenis al Jerusalemo por interkonsultiĝis kun Petro kaj Jakobo, poste kun la aliaj apostoloj por ne vane kuri tute sola. Dum sia humaneca agado li lernis ankaŭ la metion pri tendo-fabrikanto (At. 18,3). Li ekspluatis ĉi-kapablon por sin vivteni, eĉ dum li ekfondis novajn kristanajn komunumojn (1Kor. 4,12; 9,6; 1Tes. 2,9). Paolo ricevette una istruzione formale di tipo ebraico e greco-romano. Fu istruito come discepolo del rabbino ebreo Gamaliele a Gerusalemme (At. 22,3): «fariseo quanto alla legge; quanto a zelo, persecutore della Chiesa; irreprensibile quanto alla giustizia che deriva dall’osservanza della legge» (Fil. 3,6). Tre anni dopo la conversione tornò a Gerusalemme per consultarsi con Pietro e Giacomo, quindi con gli altri apostoli per non correre invano e da solo. Durante la sua attività umanitaria apprese anche la professione di fabbricante di tende (At. 18,3), una capacità che sfruttò per mantenersi persino mentre fondava nuove comunità cristiane (1Cor. 4,12; 9,6; 1Tess. 2,9).
Francisko el Assisi estas instruita per eklezia latina lingvo, lernis kanton kaj melodiojn de la provenzaj trobadoroj, enamiĝis al la grandaj kavaliraj aventuroj, kiuj, pli poste, reeĥiĝis en siaj memdifinoj: «heroldo de la granda Reĝo» kaj «menestrelo» de la Sinjoro. Post tri jaroj de sia konvertiĝo li iras al Romo kun la unuaj kunuloj por submeti al la papa aprobo la intencon pri sia estonta vivmaniero laǔ la sankta Evangelio. Francisko konsideris ke la manlaboro estas difavoro kaj li petis persiste de siaj fratoj ke ili estu honeste laboremaj, invitante ilin lerni almenaǔ unu laboron. Francesco d’Assisi fu istruito nel latino della chiesa e imparò il canto e le melodie dei trovatori di Provenza, si innamorò delle grandi avventure cavalleresche, che più tardi riecheggiarono nelle sue autodefinizioni di «araldo del gran Re» e di «giullare» del Signore. Tre anni dopo la conversione, con i suoi primi compagni va a Roma per sottoporre all’approvazione del Papa il suo proposito di vivere secondo la forma del santo Vangelo. Per Francesco il lavoro fatto con le mani era considerato una grazia e chiese insistentemente ai suoi frati di lavorare con onestà, invitandoli a imparare almeno un lavoro.
Zamenhof, «kreskinte en plurlingva medio, parolis flue la rusan, la jidan, la polan kaj la germanan lingvojn, majstris la francan lernitan ek de infanaĝo, flue legis la latinan kaj la hebrean el la Biblio; li havis gramatikan konon pri la greka kaj la angla» (C. Minnaja, Esperanto en Italujo). En ĉi-medio li maturigas la konvinkon pri la ebleco de lingvo komuna al ĉiuj homoj. Zamenhof, konsciante ke li estos konsiderata utopiisto, celas kaj obtenas apogon ĉefe de la legantoj pri sia propono de internacia lingvo. Per la profito de sia laboro kiel okulisto kaj precipe per la doto de sia estonta edzino, Zamenhof antaǔenigas sian projekton, eldonante siajn unuajn librojn. Zamenhof, «cresciuto in un ambiente multilingue, parlava correntemente russo, yddish, polacco e tedesco, aveva una padronanza del francese studiato fin da piccolo, leggeva correntemente il latino e l’ebraico della Bibbia; del greco e dell’inglese aveva una conoscenza grammaticale» (C. Minnaja, L’ESPERANTO IN ITALIA). In questo ambiente matura la convinzione della possibilità di una lingua comune a tutti gli uomini. Zamenhof, consapevole di venir considerato un utopista, cerca e ottiene l’appoggio soprattutto dai lettori della sua proposta di lingua internazionale. Con i proventi del suo lavoro di oculista, e principalmente con la dote della sua futura sposa, Zamenhof ha portato avanti il suo progetto, dando alle stampe i suoi primi libri.

Inversigo de kurso

Inversione di rotta
Paŭlo estas mondkonata pro la radikaliĝo de sia konvertiĝo. Skribante al la Galatoj, li raportas la babiladojn de la kredantoj: «Kiu nin iam persekutis, tiu nun predikas la fidon, kiun iam li atakis» (Gal. 1,23). Konsciante pri sia misa pasinteco, li kuraĝiĝas komenci novan vivon, kvazaǔ li estus ravita de iu pli granda ol si mem. En Kristo li trovis la veran unuigantan centron ĉirkaǔ kiu turnigi sian tutan vivon. Paolo è noto al mondo per la radicalità della sua conversione. Scrivendo ai Galati, egli riferisce le chiacchiere dei credenti: «Colui che una volta ci perseguitava, va ora annunziando la fede che un tempo voleva distruggere» (Gal. 1,24). Consapevole di aver avuto un passato discutibile, ha il coraggio di iniziare una nuova vita, come affascinato da uno più grande di lui. In Cristo ha trovato il vero centro unificatore attorno al quale far girare tutta la propria vita.
Francisko mem konscias ke li havis misekiron, sed je la fino de sia vivo, diktante sian spiritan testamenton, li agnoskis, tute specife, ke tio kio okazis en li estas ŝuldata al la libera iniciato de Dio. Li skribas: «Kiam mi estis en la pekoj ŝajnis al mi tro amara afero vidi la leprulojn. La Sinjoro mem kondukis min inter ilin, kaj mi kompatis ilin. Kaj kiam mi malproksimiĝis de ili, tio kio al mi ŝajnis amara ŝanĝiĝis en dolĉecon de animo kaj korpo» (FF. 110). Francesco stesso fu consapevole di aver avuto una partenza sbagliata, ma alla fine della sua vita, nel dettare il suo testamento spirituale, riconobbe espressamente che quanto era successo in lui lo si doveva alla libera iniziativa di Dio. Egli scrive: »Quando ero nei peccati mi sembrava cosa troppo amara vedere i lebbrosi, e il Signore stesso mi condusse tra loro e usai con essi misericordia. E allontanandomi da loro, ciò che mi sembrava amaro mi fu cambiato in dolcezza di animo e di corpo». (F.F. 110).
Skribis Zamenhof al sia amiko: «Neniu povas senti la neceson de lingvo liberigita de nacieca sento kaj ĉiuhoma neǔtrala, tiel kiel sentas ĝin judo el hebrea kvartalo, devigata preĝi Dion per jam de longe mortinta lingvo, edukita kaj instruita per lingvo de popolo, kiu forpuŝas lin, havanta suferantajn kunulojn disajn tutmonde kaj malebligitajn kompreniĝi reciproke» (Letero al Michaux, dudekunuan de februaro 1905, vol. I, paĝo 107). Dum la batalantaj jaroj kontraǔ despota povo de cara regado, li konvinkiĝis ke estus eĉ sia devo prilabori idealon pri universala religio por superi ĉian diskriminacion. Scriveva Zamenhof a un suo amico: «Nessuno può sentire la necessità di una lingua libera dal senso di nazionalità e umanamente neutrale come la sente un ebreo del ghetto, obbligato a pregare Dio in una lingua morta già da lungo tempo, educato e istruito nella lingua di un popolo che lo respinge e che ha dei compagni di sofferenza sparsi per tutto il mondo, senza potersi comprendere con loro» (lettera a Michaux, 21 febbraio 1905, vol. I pag. 107). E negli anni di lotta contro il potere dispotico del governo zarista, si convinse anche di dover elaborare un ideale di religione universale per superare ogni discriminazione.

Kunpartigita vividealo

Condivisione dell’ideale di vita
Kiam oni legas la vivon kaj la vojaĝojn de Paǔlo, oni malkovras lian ardon en la kunpartigo de lia ideala vizio kun aliaj personoj, kvankam tio devigas lin al sinoferoj kaj al ĉiaj ajn malfacilaĵoj. Paŭlo estas laǔvorte «kaptita kaj konkerita» de Kristo kaj konscias ke li certe renkontos lin, kunpartigante kun la aliaj sian vividealon. Paǔlo profunde komprenis ke eĉ la plej grandaj idealoj, se ne kunpartigitaj, sin montras neefikaj. Non si possono leggere la vita e i viaggi di Paolo senza scoprire il suo ardore nel condividere la sua visione ideale con altre persone, anche se questo comportava sacrifici personali e difficoltà di ogni genere. Egli è letteralmente «preso e conquistato» da Cristo, che sa di incontrare nella condivisione con gli altri del suo ideale di vita. Paolo capì profondamente che anche i più grandi ideali, se non vengono condivisi, si rivelano privi di valore.
Francisko el Assisi, kiu taksis sin mem «simpla kaj senkultura», neniam disigis sian atenton de la Evangelio, kiu tute ravis lin. Francisko, juĝante sian etecon, klopodis kunpartigi sian vividealon kun ĉiuj, iĝante, tiamaniere, iniciatinto de movado nomita “Franciskano”, kiu ĉijare celebras oficiale siajn okcentjarojn de vivo kaj aktiveco (1209-2009). Francesco d’Assisi, che si reputava uomo «semplice e illetterato», non distaccava mai la sua attenzione dal Vangelo che lo aveva affascinato totalmente e, sentendo la sua pochezza, cercò di condividere il suo ideale di vita con tutti, diventando in questo modo l’iniziatore di un movimento chiamato «francescano», che quest’anno celebra ufficialmente i suoi ottocento anni di vita e attività (1209-2009).
Kiam Zamenhof eldonis sian libreton entenantan dekses regulojn, konsciante pri la risko, tuj klopodis obteni la kunlaboron de la legantoj, proponante al ili defion: lerni la novan lingvon, okaze ke aliaj dek milionoj agas same. Mil legantoj sufiĉis por superi la komencan embarason, la mokojn de la nekredantoj kaj la forĵeton kiel okazis al mil aliaj, ĵus elŝovitaj, planoj. Quando Zamenhof uscì con il suo libretto delle sedici regole, consapevole del rischio, cercò subito di avere la collaborazione dei lettori, offrendo loro la sfida: imparare la nuova lingua se altri dieci milioni fanno la stessa cosa. Mille lettori furono sufficienti per superare: e l’imbarazzo degli inizi, e la derisione degli increduli e il cestino già riservato a mille altri progetti appena sfornati.

Adresitaj al ĉiuj

Rivolti a tutti
Al la demando: «kiu estas sankta Paǔlo?», multaj respondas: li estas apostolo, kiu skribis plurajn leterojn al la kristanoj de li renkontitaj aǔ ne, kun la celo atingi ilin ĉiamaniere, malgraǔ sia fizika malĉeesto kaj preter la tempo. Tralegante liajn leterojn ni konas lian apostolan personecon, kiu, en la Paska mistero de Kristo mortinta kaj resurektinta, malkovris la interpreton de la tuta historio. Sed ni pri sankta Paǔlo konas ankaǔ tion, kion aliaj skribis pri li, ĉefe tion kion la evangelisto Luko skribis en la “Agoj de la Apostoloj” kaj kion la komunumoj de li fonditaj atestis dum jarcentoj. Alla domanda «chi è san Paolo?», molti rispondono: un apostolo che ha scritto diverse lettere ai cristiani da lui incontrati o no, con lo scopo di raggiungerli in ogni modo al di là della sua presenza fisica, e al di là del tempo. Noi, attraverso le sue lettere, conosciamo la sua personalità di apostolo che nel mistero pasquale di Cristo morto e risorto ha scoperto la chiave di lettura di tutta la storia. Ma di san Paolo conosciamo anche quanto altri hanno scritto di lui, specialmente quello che l’evangelista Luca ha scritto negli Atti degli apostoli e le comunità da lui fondate hanno testimoniato lungo i secoli.
Francisko el Assisi, simpla kaj konkreta persono, kiu amis la travivaĵojn de homoj kaj de ĉiuj kreitaĵoj, postlasis tridekon da skriboj de li mem diktitaj. El ĉi tiuj, la leteroj okupas precipan lokon. Iuj el ili estas senditaj “Al ĉiuj fideluloj”, “Al la klerikoj”, “Al la regantoj de la popoloj”, aliaj al la monaĥoj kaj al la gardantaj patroj. Estas ankoraǔ aliaj leteroj senditaj al unuopuloj. La letero celis atingi personojn, malgraǔ lia «malsaneco kaj korpa malforteco». Pri sankta Francisko ni havas ankaǔ multajn biografiajn tekstojn montrantaj lian vivon, liajn evangeliajn idealojn, liajn dirojn kaj sugestojn, tial ke lia vivmaniero iĝis tre interesa por ĉiaj homaj klasoj. Francesco d’Assisi, uomo semplice e concreto che amava la vita vissuta dagli uomini e dalle creature tutte, ha lasciato una trentina di Scritti da lui stesso dettati. Fra questi le lettere occupano un posto del tutto particolare. Alcune di queste sono state inviate a tutti i fedeli, ai chierici, ai reggitori dei popoli, altre ai frati e ai custodi. Ce ne sono altre inviate a singole persone. La motivazione della lettera fu quella di raggiungere le persone al di là della sua «infermità e debolezza del corpo». Su Francesco abbiamo anche molti testi biografici che presentano la sua vita, i suoi ideali evangelici, i suoi detti e suggerimenti, dal momento che la sua forma di vita era divenuta molto interessante per tutte le categorie di persone.
Pri Zamenhof ni konas diverstipajn scribaĵojn: gramatikojn, vortarojn, poeziojn, tradukojn, prelegojn. Tamen ni scias ke li skribis plurajn leterojn al diverslingvaj fakuloj, kaj al la esplorantoj de vividealo, kiu metu finon al militoj kaj al oftaj kontraǔstaroj de etnioj, religioj, lingvaĵoj, politiko. Ravita de idealo pri frateco kaj justeco inter ĉiuj popoloj, li esploris ĉiamaniere enigi novajn kaj decidajn faktorojn en la mondan evoluon por plibonigebla socia ordo. Eĉ nuntempe oni skribas librojn kaj biografiojn pri tiu ĉi homo, kiu interesis la tutan mondon kaj pri lia vividealo. Di Zamenhof conosciamo scritti di vario genere: grammatiche, vocabolari, poesie, traduzioni, discorsi. Ma sappiamo che ha scritto diverse lettere ai vari studiosi di lingue e ai ricercatori di un ideale di vita che ponga fine alle guerre e alla frequente contrapposizione di etnie, di religioni, di linguaggi, di politica. Affascinato dall’ideale di fratellanza e giustizia fra tutti i popoli, egli ricercava in tutti i modi di introdurre fattori nuovi e decisivi nell’evoluzione del mondo in vista di un migliore ordine sociale. Ancora oggi vengono scritti libri e biografie su quest’uomo che ha interessato tutto il mondo, e sul suo ideale di vita.

Kuntrenadoj

Coinvolgimenti
Paǔlo estas gvidanto, kiu per pasia parolado kuntrenas ĉiujn siajn sekvantojn, aǔskultantojn kaj kredantojn por kune krei komunumon kaj ĝin subteni direkte al plibona estonteco. La partopreno en la evangelia movado postulas energion, sindevigon kaj kuraĝon, ĉefe tie kie oni vivas plurkulturan kontekston. Necesas ĵeti sin en la dialogon - substrekas Paǔlo – kaj klopodi kiamaniere komunuki kun tiuj havantaj malsamajn kulturojn kaj vidpunktojn. Al la Korintanoj li skribis: «Ĉar estante libera de ĉiuj, mi min sklavigis sub ĉiujn, por ke mi gajnu des pli multajn. Kaj mi faras ĉion pro la evangelio, por ke mi ĝin partoprenu» (1Kor. 9,19.23). Paolo è una guida che attraverso un dialogo appassionato coinvolge tutti i suoi seguaci, uditori e credenti, a creare insieme una comunità e a sostenerla verso un futuro migliore. Condividere la novità del vangelo richiede vigore, impegno e coraggio, specialmente lì dove si vive un contesto multiculturale. Bisogna buttarsi nel dialogo, sottolinea Paolo, trovare modi per comunicare con coloro che hanno culture, punti di vista diversi. Ai Corinti scriveva: «Pur essendo libero da tutti, mi sono fatto servo di tutti per guadagnarne il maggior numero. Tutto io faccio per il vangelo, per diventarne partecipe con loro» (1Cor. 9, 19.23).
Francisko nepre moviĝas kun siaj fratoj, ilin kuntrenante direkte al la nova evangelia aventuro, elpensante kun ili novan vivstilon, agante per ili al vasta revigliĝo de la kredo kaj de la fidelulara komuneco. Francisko, kvazaǔ sekvante la spurojn de Paǔlo, volonte sendas siajn fratojn trans la limojn de kristanaro por akcepti en sia familio eĉ malfidelulojn, nekredantojn, kontraǔulojn, rifuzantojn: ĉiuj estas gravaj, eĉ nepre necesaj por konstrui la regnon de Dio. Jen rekomendo skribita de Francisko en la regulo: «La fratoj, irantaj al la malfideluloj, faru nek kverelojn nek disputojn, sed ili estu uloj submetitaj al ĉia ajn homa kreitaĵo pro amo de Dio kaj ili konfesu esti kristanoj» (FF. 43). Francesco si muove decisamente con i suoi frati, coinvolgendoli nella nuova avventura del vangelo, inventando con loro un nuovo stile di vita, operando tramite loro un vasto risveglio della fede e della comunione dei credenti. Francesco, quasi sulle orme di Paolo, invia volentieri i suoi frati oltre i confini della cristianità, per accogliere nella sua famiglia anche gli infedeli, gli increduli, gli avversari, i renitenti: tutti sono importanti, addirittura indispensabili, per la costruzione del regno di Dio. Ecco una raccomandazione che Francesco scrisse nella regola: «I frati che vanno tra gli infedeli … non facciano liti né dispute, ma siano soggetti ad ogni creatura umana per amore di Dio e confessino di essere cristiani» (FF. 43).
Zamenhof naskis samideanojn, kuntrenante ĉiujn legantojn por ke ili fariĝu protagonistoj, eĉ kreantoj de neetnia lingvo, kapabla loki la homojn je sama nivelo en la internaciajn komunikadojn; lingvo utiligebla tiel de la klerulo, kiel de la laboristo, homogena kaj fleksebla al ĉia ajn neceso, tiel ke ĉiu rajtu senti sin ĝia posidanto, ankaǔ ĉar ĝi estas propraĵo de neniu, antaǔvide de universala kuntrenado. Zamenhof ha fatto nascere i samideani, coinvolgendo tutti i lettori a divenire protagonisti, anzi creatori di una lingua non etnica, in grado di mettere gli uomini sullo stesso piano nella comunicazioni internazionali, una lingua fruibile dalla persona colta come dal lavoratore, organica e flessibile ai bisogni di ogni tipo, che ognuno può sentire come propria, anche perché non è proprietà di nessuno, in vista di un coinvolgimento universale.

Transfiguritaj korpoj

Corpi trasfigurati
Neeblas trovi en la Sanktaj Skriboj personon, kiu prezentiĝas tiel intensa, rekta, karakterizita kiel Paŭlo. Liaj leteroj kaj La Agoj de la Apostoloj proponas al ni, sen mezaj vortoj, lian personecon, lian karakteron, lian dirmanieron, liaj plej intimajn sentojn kaj eĉ lian korpecon. Kaj ĉio por la evangelia anonco. La “krucumita Kristo”, kiun Paǔlo anoncas, estas gravurita en lia vivo mem. Non è possibile trovare nella Scrittura una persona che si presenti in maniera così vivida, diretta e caratterizzata come quella di Paolo. Le sue Lettere e il libro degli Atti ci offrono, senza mezzi termini, la sua personalità, il suo carattere, il suo modo di parlare, i suoi sentimenti più intimi e perfino la sua corporalità. E tutto in funzione dell’annuncio del Vangelo: è nella sua vita stessa che è inciso il «Cristo crocifisso» che Paolo annuncia.
La pasio kaj la decido de Francisko en la sekvado de sia Sinjoro kaj Savanto, restas ĉiam je nivelo de la granda Apostolo de la gentoj: Paŭlo, kiu forte asertas: «ĉar mi portas en mia korpo la signojn de Jesuo» (Gal. 6,17b), kaj en alia letero li deklaras ke li estas eklevita, kun la korpo aǔ ekster la korpo, «ĝis en la trian ĉielon; kaj aŭdis nedireblajn vortojn, kiujn ne estas permesate al homo paroli» (2Kor. 12, 2c.4b). La passione e la determinazione di Francesco nel seguire il suo Signore e Salvatore rimane sempre sulla linea del grande apostolo delle genti, il quale afferma con forza: «io porto le stimmate di Gesù nel mio corpo» (Gal. 6, 17b), e in un’altra lettera dichiara di essere stato rapito, con il corpo o fuori del corpo, «fino al terzo cielo e udì parole indicibili che non è lecito ad alcuno pronunziare» (2Cor. 12, 2.4).
Paǔlo kaj Francisko ne intencas sin glori pri ĉi-apartaj spertoj, kvankam povante tion fari, kiel diras la Apostolo: estas donacoj kiujn oni devas akcepti, dankante kaj laǔdante Dion, kiu donas ĉian bonon. Paǔlo kaj Francisko, por obteni liberan aliron al la ĉielaj regaleco, de kiuj ili restas porĉiam ravitaj, preferas sin glori pri siaj “malfortecoj” sur kiuj, ili sentas ke la Patro, kiu estas en la ĉieloj, ponas sian kompateman okulon. Paolo e Francesco non intendono vantarsi di queste esperienze speciali, pur potendolo, come dice l’Apostolo: sono doni che vanno accolti rendendo grazie e lodi a Dio, datore di ogni bene. Paolo e Francesco, per avere libero accesso alle realtà celesti, delle quali rimangono perennemente affascinati, preferiscono vantarsi delle loro “debolezze”, sulle quali sentono posarsi l’occhio misericordioso del Padre che sta nei cieli.
Konsumiĝinta pro troa laboro, Zamenhof, je la eksplodo de la unua mondmilito, iel spektis la defalon de sia paca idealo. Sed antaǔ ol morti, li skribis sur paperfolio siajn lastajn pensojn: «Mi ekkonsciis ke eble la morto ne estas malapero ..., ke ekzistas kelkaj leĝoj en la naturo …, ke io gvidas min al alta celo…» (Originala verkaro, paĝo 358). Konsidero iganta nin pripensantaj pri la kialo de nia vivo kaj kiamaniere ni favoras ĝin. Allo scoppio del primo conflitto mondiale, Zamenhof, consumato dal troppo lavoro, assistì in qualche modo alla caduta del suo ideale di pace. Ma prima di morire ha scritto su un foglio di carta i suoi ultimi pensieri: «Ho avuto la sensazione che forse la morte non è una scomparsa …; che esistano alcune leggi nella natura …; che qualcosa mi guida verso un alto scopo …» (Originala Verkaro, pag. 358). Un pensiero che fa riflettere sul perché della nostra vita e sul come noi lo assecondiamo.

Fundamento

Fondamento
Paǔlo konsciis ke li estis instrumento de la Dia graco, kvazaǔ li estus gvidata de eterna desegno, en kiu li scias ke li agis kun treega kohero. Skribante al la Korintanoj, li asertas: «Ni estas kunlaborantoj kun Dio: vi estas la kultivotaĵo de Dio, la konstruotaĵo de Dio. Laŭ la graco de Dio al mi donita, kiel saĝa majstro-masonisto mi metis fundamenton; kaj aliaj surkonstruas. Sed ĉiu zorgu, kiel li surkonstruas. Ĉar neniu povas meti alian fundamenton krom tiu, kiu estas metita, tio estas Jesuo Kristo» (1Kor. 3,9-11). Ĉi tiu estas la sola eblo por tute serioze konstrui: tio signifas konsenti ke ni estis ne la unikaj, la unuaj, la fondintoj. Oni devas meti ĉi-superegon, kiel skribas sankta Paŭlo, en lokon eksteran por ĉiuj, for de la tempospaco: finfine en Jesuon Kriston. Paolo fu consapevole di essere stato uno strumento della grazia di Dio, come guidato per mano da un disegno eterno, nel quale egli sa di aver agito con somma coerenza. Scrivendo ai Corinti afferma: «Siamo collaboratori di Dio, e voi siete il campo di Dio, l’edificio di Dio. Secondo la grazia di Dio che mi è stata data, come un sapiente architetto io ho posto il fondamento; un altro poi vi costruisce sopra. Ma ciascuno sia attento come costruisce. Infatti nessuno può porre un fondamento diverso da quello che già vi si trova, che è Gesù Cristo» (1Cor. 3,9-11). E’ l’unico modo questo per costruire davvero, accettando di non essere stati gli unici, i primi, i fondatori. Questo primato va messo, come scrive Paolo, in un luogo esterno a tutti, fuori del tempo e dello spazio: in Gesù Cristo.
Francisko, kiel skribas liaj biografoj, al ĉiuj donis vivregulon. Konsiderinte plurfoje kaj pripensante pri la konstante ĉeestantaj diskutoj kaj konfliktoj en ĉiu vivanta komunumo kaj en ĉiu homa organizo, li ekaǔskultis la originalan projekton de Dio por poste prezenti ĝin, kiel absolutan principon, kapabla decidi ĉiun malakordon. En la testamento li notas: «Post kiam la Sinjoro donis al mi fratojn, neniu montris al mi, kion mi devintus fari, sed la Plejaltulo mem malkovris al mi ke mi vivu laǔ la sankta evangelia formo. Kaj mi skribigis tion simple kaj per malmultaj vortoj, kaj sinjoro Papo konfirmis tion al mi» (FF 116). “Ni iru konsulti la Sinjoron”! estis la konstanta respondo de Francisko al tiuj petantaj de li vivregulon. Francesco, scrivono i suoi biografi, a tutti dava una regola di vita. Avendo constatato più volte e pensando alle discussioni e ai conflitti sempre presenti in ogni comunità viva e in ogni organizzazione di persone, egli si mise in ascolto dell’originale progetto di Dio per poi presentarlo come il principio assoluto, in grado di dirimere ogni discordia. Nel Testamento egli annota: «E dopo che il Signore mi dette dei fratelli, nessuno mi mostrava che cosa dovessi fare, ma lo stesso Altissimo mi rivelò che dovevo vivere secondo la forma del santo Vangelo. E io lo feci scrivere con poche parole e con semplicità, e il signor papa me la confermò» (F.F. 116). “Andiamo a consultare il Signore” era la risposta costante di Francesco a quelli che gli chiedevano una regola di vita.
Dum la kongreso de Boulogne sur Mer (1905), Zamenhof prezentis tri instruajn verkojn: la gramatikon, la ekzercojn kaj la universalan vortaron, por ke ili estu rekonataj kiel lingva fundamento, tiel fiksante startopunkton al ĉiu posta evoluo. Lingva komitato devis kontroli ĝian evoluon. Tiamaniere la lingvo kaj la esperanta movado havis estonton, kiun ankaǔ nuntempe ni povas ĝui. Durante il congresso di Boulogne-sur-Mer (1905), Zamenhof presentò tre opere didattiche: la Grammatica, gli Esercizi e il Vocabolario universale, affinché venissero riconosciuti come il Fundamento della lingua, fissando così una base di partenza per ogni evoluzione successiva. Un Comitato Linguistico doveva controllarne l’evoluzione. In questo modo la lingua e il movimento Esperanto ebbe un futuro che anche noi possiamo godere.

Vivo kiel vokiĝo

Vita come vocazione
Vokiĝo signifas: starigi propran vivon kiel respondo al voko. Paŭlo neniam moviĝas propravole, li neniam trudiĝas per sia personeco, li ne evidentigas sian eltrovon. Paŭlo respondas al devo pli granda ol si mem; tion ĉi li diras per tute klara konstato: «Ĉar se mi predikas la evangelion, mi havas nenion, pri kio fieri; ĉar neceseco kuŝas sur mi; ĉar ve al mi, se mi ne predikus la evangelion! Ĉar se mi tion faras propravole, mi havas rekompencon; sed se ne propravole, kiel administranto mi estas komisiita» (1Cor. 9,16-17). Antaŭ ĉi aserto oni ne rajtas diskuti. Vocazione vuol dire: impostare una vita come risposta a una chiamata. Paolo non si muove di sua iniziativa, non si impone con la sua personalità, non afferma la sua scoperta. Egli risponde a un dovere più grande di lui; lo dice con una constatazione tutta evidente: «Fratelli, non è per me un vanto predicare il vangelo; è per me un dovere: guai a me se non predicassi il vangelo! Se lo faccio di mia iniziativa, ho diritto alla ricompensa; ma se non lo faccio di mia iniziativa, è un incarico che mi è stato affidato» (1Cor. 9,16-17). Davanti a questa affermazione non puoi discutere.
Francisko, je komenco de sia konvertiĝo, vagadis tra urboj kaj vilaĝoj, korpreme ripetante: «La amo ne estas amata, la amo ne estas amata». Kiel oni ne povas senti la pasion en tiu krio, la angoron pro la eltrovo de jam ne tolerebla situacio? Kaj li ne trankviliĝis, ĝis kiam, iun tagon, aǔdinte ke la disĉiploj de Kristo devas nenion posedi, sed simple anonci la evangelion kaj la vivrenoviĝon, li ekkriis: «Tion mi volas, tion mi petas, tion mi tutkore tre deziras fari! De tiam li ekpredikis al ĉiuj la penton, edukante siajn aǔskultantojn per la simpleco de siaj vortoj kaj la grandiozeco de sia koro. Lia vorto similis brulan fajron, ĝi eniĝis plej interne en la korojn, plenigante ĉiujn je admiro» (FF. 358). Francesco, all’inizio della sua conversione girava per le città e i villaggi, ripetendo accoratamente: «L’amore, non è amato, l’amore non è amato». Come non sentire la passione in quel grido, lo struggimento per una situazione ormai scoperta come intollerabile? E non si dava pace, finché un giorno, avendo udito che i discepoli di Cristo non devono possedere niente, ma annunciare semplicemente il Vangelo e il rinnovo della vita, esclamò: «Questo voglio, questo chiedo, questo bramo di fare con tutto il cuore!». Da allora egli cominciò a predicare a tutti la penitenza, edificando i suoi uditori con la semplicità della sua parola e la magnificenza del suo cuore. La sua parola era come fuoco bruciante, penetrava nell’intimo dei cuori, riempiendo tutti di ammirazione» (1Celano, FF. 358).
Zamenhof multe agis dum vivodaǔro, sed ununura afero resonadis en sin mem, kiel refreno senfine repetita: nova lingvo artefarita, facila, metanta ĉiujn samnivele por senmiskomprena kompreniĝo, per sia simpleco kapabla forigi malakordojn, estigitajn de lingva diverseco. Kaj Zamenhof faris tion, ĝis li malgajnis tiom da sia tempo, da energioj kaj da mono: tio estis por li devo, kiu ne allasis ian diskuton. Zamenhof ha fatto tante cose nella vita, ma una cosa sola gli risuonava dentro come un ritornello ripetuto all’infinito: una lingua nuova, artificiale, facile da mettere tutti sullo stesso livello per una comprensione senza fraintendimenti, capace nella sua semplicità di eliminare i dissensi provocati dalla diversità della lingua. E Zamenhof l’ha fatto fino a rimetterci tanto del suo in tempo, energie e denaro: per lui fu un dovere che no ammetteva alcuna discussione.
Ni povas demandi nin: ”Kio vere min entuziasmigas dumvive?“ Kaj ĉi tie ni tuj malkovras ke urĝe ni bezonas personojn, kiuj havas grandan idealon dum la vivo, kaj fortan ardon en ĝia kunpartigo kun iu ajn, kiu lasas sin ravi de pli bona estonteco. Possiamo domandarci: “Che cosa mi appassiona veramente nella vita?” E qui subito scopriamo di aver bisogno urgente di persone che abbiano un grande ideale nella vita, e un forte ardore nel condividerla con chiunque si lasci affascinare da un futuro migliore.