Ni ne celas pritrakti pri meritoj senfinaj, pri kiuj parolas aliaj, nek pri ĝia turmentita historio nek pri enaj diskutoj, ideoj kaj preambloj, proponoj, demarŝoj. Ĉi-foje estas pritraktataj, pli precize aludataj, iuj difinoj kaj direktivoj kiuj multe influis inter la publiko kaj fariĝis kulturo, pensmaniero. Ideoj, pensmaniero kaj maksimoj, kiuj vekis kritikojn, pasiajn reagojn, miskomprenojn kaj pretekstojn por polemiki. Eble hodiaŭ ili ne plu incitas, se ne tiujn, kiuj ignoras aŭ malfruas... Mi ne volas malfrui.
1. Kontraŭreformo. Hieraŭ mi
legis en la revuo Dia Regno, en kiu gastas ofte miaj
artikoloj, ke okazis granda historia fenomeno nomata
“Katolika Reformo”. Mi eksaltis pro ĝojo. Kial?
Iam ĉe ni estis tiu reformo tuj nomata kontraŭreformo
(ĉu eble Kontraŭreformacio?). Ekis la protestatantoj
ĝin difini kontraŭ... ĉar la reformo, la vera
reformo, kiu korektis, plibonigis kaj savis kristanismon estus
jam farita de ili: katolikoj nur reagis cele de plibonigado reale
por malplibonigado. Al iluminismo plaĉis la
kontraŭreformo ĉar pli mortiguma katolikismon... kaj
pasis ankaŭ al niaj vicoj, tra kiu bonŝance nun aperas
klare Reformo protestanta (reformacio) kaj Reformo
katolika. Oni laŭdu la aŭdacan revuon Dia
Regno!
Preskaŭ restante en la temo, prezentiĝas
rimarko: niaj ĉefoj, ikueanaj, decidis, ke ni nomiĝu
“romkatolkoj” ĉar anoj de Romkatolika Eklezio.
Tio enmensigas la patron Danton, kiu igas la virinon diri
(Purgatorio 32, 102): “...onde Cristo è
romano” (“pro kio Kristo estas civitano”). Iam
fervoraj interpretistoj volis legi en tiu vorto
“romano” vere romano de Romo, kaj tio
iamaniere sugestus, ke se Kristo estas roma, plicerte la eklezio
estas roma, do rom-katolika eklezio. Kaj
“Romkatoliko” fiksiĝis eĉ en Pivoj.
Interesus scii, ĉu unuis la unuaj Pivosimiloj aŭ la
katolikoj mem... Bonŝance nia Espero Katolika ne
difiniĝas “Espero romKatolika” kaj uzas
foje romKatoliko kaj foje nude katoliko!
Dirita inter ni, la termino reformo, des pli por
la katolika eklezio, estas esprimo nekorekta, ĉar, laŭ
la tradicio de la eklezio (vidu la patrojn), la eklezio estas
ĉiam reformoaspira... Lutero faras alispecan reformon: li
reformas la kredon!
2. Ex opere operato. Por ni katolikoj
tio signifas, ke la sakramento validas eĉ kiam la ministro
estas aĉa, aĉe malinda persono. Ke la kristano
ricevanta la sakramenton ne dubu pri ĝia efikeco antaŭ
Dio, se li konstatus la malindecon de la ministro. Sed niaj
amikoj el protestanta rando preferis ĝin interpreti kiel
aŭtomateco de la sakramento sendepende de la animaj
dispozicioj: nome, “peku, kiom vi volas: fine rimedas la
sakramento”. Se katolikoj diris, ne senmalice
“protestantoj firmece kredas (sola fido), gaje pekas,
ĉar sufiĉas la kredo-fido”, protestantoj, ne sen
sammalice diris: “katolikaj pekas gaje, ĉar rimedas la
sakramento!”
Oni scias, male, ke protestantoj bonŝance ne
disdegnas bonfaradojn, kaj katolikaj ne metas sian esperon en la
pentofarado, sed en la amo, per kiu oni kredas al la diaj
vortoj.
Kial impresas tiu skandaliĝo, fikcia kaj
ŝajna kaj foje vere opiniata? ĉar el ĝi bontempulo
kredas derivigi la ruzilon, per kiu la italoj ellernas ne pagi
impostojn. Ja “ŝtelu, ĉar la sakramento pardonas
ĉion!”. Vere, ni italoj ne bezonis tion por ne
pagi!
3. La katolika eklezio havas ĉefon,
romkatolikoj havas hierarkion. La protestantoj celas la
unuecon de la eklezio, fakte ankaŭ unuiĝon kredan, sed
,kio garantias tiun unuiĝon? Kiu prezidas la komunumon
kredantaran?... Sur la kulmino sidas laika aŭtoritato,
plibone foje politika aŭtoritato. Male, la katolikaro
reasertas kun la Trenta Koncilio, ke la eklezio havas ĉefon,
ke ĉiu aparta ero havas posteulon de la apostoloj.
Malbonŝancaj la katolikoj! kiuj bezonas ĉefon kaj
ĉefojn! Ja, tiuj feblmensaj alvokas eksteran helpon. Tiu
kritiko, kiu eble nun ne plu svarmas kiel iam, ĉi tie
interesas ankaŭ ĉar ĝuste tiu bezono de ĉefo
pro manko de pens-aga aŭtonomio, imitas la absolutajn
ŝtatojn kies aŭtoritatuloj havas dian aprobon se ne
originon. Ne nur, per tiu elekto la trenta koncilio konfirmas kaj
rekreas, renaskigas la absolutajn potenculojn, el kiuj la popoloj
sange luktis por sin liberigis, kvankam malbonŝance la
malutila protekto de la katolika eklezio.
Se utilas, ankaŭ la eklezio ortodoksa havas
enajn disdividojn, fidelulo dependas de aŭtoĉefala
(memĉefa) eklezio, nacia eklezio: en Torino vi ne scias al
kiu nacia grupo donaci aŭ pruntedoni preĝejojn: se al
unu grupo, la aliaj grupoj malĉeestos religiajn
renkontiĝojn, ordone de sia episkopo, oni diras.
Ĉi tie interesus ankaŭ la problemo tiam
multe diskutata: ĉu la ekumena koncilio super regas
ankaŭ la papon, aŭ la papon super regas la la ekumenan
Koncilion? Ĉu Trento, eksplicite kaj implicite korektis
asertojn, pri tio, de la koncilio de Basileo?... kiujn la roma
kurio ne subskribis tamen. Sed, se ni ne estas historiistoj
tiaspecaj, malpli ni estas teologoj. Al ili la malfacila
esploro!
4. En Trento oni ekkreiĝas la fama
indekso, la index librorum prohibitorum. Ververe ĝin ne
kreis aŭ promulgis rekte, sed la Trenta koncilio ĝin
inspiris kaj sugestis: estis la papo Paŭlo la 4a, kiu
tiurilate promulgis leĝon (1559, jam antaŭ la fermo de
la koncilio) kaj estis la tuj posteula Paŭlo la 5a la
stariganto de la kongregacio por la Indekso (kaj alia Paŭlo,
la 6a, la abolicianto de ĝi; la papa Paŭlaro bone
profunde agadis en tiu temo). Ĉu ĝi favoris aŭ
malfavoris la doktrinan sekurecon de la eklezio? Certe ĝi
protektis! Sed kiom da polemikoj ekster kaj ene de la eklezio
(kiu ne memoras la “Cinque piaghe della Chiesa”?),
sed super ĉio ekster la eklezio: pro ĝi la eklezio
ŝajnis kontraŭkultura, kontraŭscienca,
kontraŭhoma, kontraŭciviliza, kontraŭracia! Ja,
religio opio de la popoloj.
Hodiaŭ ĝi estis aboliciita pro tio, ke
ĝi estus certe senutila, kaj eklezio trovis novajn rimedojn
por atentigi pri verkoj damaĝantaj la kristanan kredon
ĉe fideluloj, precipe pri tiuj de teologoj foje tro
novigaj.
5 El la trenta Koncilio fontas la serio de
seminarioj. Antaŭe iu pastro tia fariĝis
observante sian lokan pastron, el kiu li ellernis kredon kaj
oficojn. La koncilio ordonas, ke ĉiu diocezo aranĝu
seminarion por prepari teologie kaj diversscience pastraron. Ni
ne parolas pri la meritoj, kiuj estis senmezuraj por la eklezio
kaj por la kulturo ĝenerale: pri tio parolis alia. Sed per
kiu pedagogio? “tiu, en kiu mankas libero, libero pri
esploro, kun disciplino inspirita kaj inspiriga
absolutismon”, maliculoj diros. “Endoktrinigo, oni
diros en la epoko de klerismo kaj eble ankoraŭ hodiaŭ,
ideologia opresado. Ideologia pedagogio? Sed povas ekzisti
pedagogio ne obeanta al subkuŝanta ideo, nome mondvizio?
Ĉu eblas ekestiĝi pedagogio pura, sen baza
mondkonceptado?
(Mi legis pri diskutado en la okcenta seminario de
venetia urbo jenan esploron kaj poste la akiritan distingon.
En vortaroj de lingvoj neolatinaj
“amo” estas devenigata la radiko-kategorio latina
ami. Dum en la klasika greka, en la hebrea kaj la biblia
greka lingvo estas distingata amo de amikeco (philia) el la
erotika amo (eros) kaj el tiu de la gepatroj kaj gefiloj (stergo)
kaj el tiu rilata al akcepto kaj amprefero kaj senkondiĉeco
(agapo). En la latina kaj ellatinaj lingvoj ĉio estas
homogenigita en unika radiko “am”. Tion mi legis en
teksto de “akademio” (tiel oni nomis kulturajn
festojn, teatraĵojn, prelegojn finstudjarajn, dum kiuj
elŝutiĝis la plej signifaj kulturaj akiraĵoj)
6 Trento ne kondamnas, ke limigas, sed
aprobas kaj benas la kulton al la sanktuloj.
Ĝin disciplinas, certe, sed definitive benas.
Kiu skandalo. Kial skandalo?
Provu provi imagi la ironiaĵojn el la
protestanta rando kaj poste la randoklerismaj! Tiu kulto
ŝtelas al Dio! Tiu kulto revenigas al la paganaj dioj! Tiu
kulto estas la unika forto de katolikismo: se oni vundas tiun
ĉi, la eklezio restas senhoma ĉar la malpotencigata
aŭ fantoma Dio falas kun la sanktuloj! Kvazaŭ katoliko
reduktus sian kredon al ekspluato de la sanktularo
Kiel sciate, Lutero serĉis en religio
sekurecon kaj psikologian trankvilecon: ŝajnas, ke li
preferas la aspektojn subjektivajn de la kredo. Se tio
ĝenerale belas, jen kulto al la sanktuloj (de li ne akceptita) kontentigas
super ĉio la subjektivajn aspektojn de la religia persono: oni
konsideru la devotecon al la multefacetaj sanktuloj, kaj fine la
devotecon al la sankta Koro, al la Madono de la dia
mizerikordo... tiuj movoj kiuj naskiĝas el la bezono doni
sian emocian kaj afekcian psikinklinojn: religio por ĉiuj
homaj energioj!
Ekzemplo rilate volan kaj ne ĝentilan
interpreton pri la Maria kulto. Ĉu vi memoras premion Nobel.
Nu, samtempe kun la testamento, Nobel verkis teatraĵon -
Nemesis, tragedio de kvar aktoj - pri Beatrice Cenci,
eldonita dum li agoniis, kaj detruita tuj post
lia morto de liaj postvivantoj, pro rigardo de blasfemo. La unua,
el tri ne detruitaj kopioj, liveris okazon eldoniĝi en 2003
ĉe Eldona Societo Esperanto, Stokholmo (dulingva,
"Nemesis/Nemeza" - la sveda teksto de Nobel kaj la esperanta
traduko de Gunnar Gällmo)
Kiu estas la precipa temo? Maria, la virgulino
Maria, aperas al Beatrice kaj konsilas la mortigon de la patro.
Nome: la kulto al la sanktulo estas instigo al la malbono! Kiom
da stulto en granda homo?
7 La Trenta Koncilio deklaras ke la unika
valida, legebla, biblio estas la vulgato. Oni scias, pri kio
temas: temas pri la biblio latinigita precipe de sankta
Hieronimo. Sed estis kopiita centfoje, variigita,
ŝanĝita. Kiu Vulgato, do? Kie estas tiu Vulgato? Pri
tiu ne estis indikata la oficiala teksto!
Poste tiu teksto estos purigita kaj publikigita
Klemento la 8a (1592)... kaj estis rebelo, kaj multaj aliaj,
lastatempe en ĝin meti manon. Pio la 10a, rilate la
psalmaron, lasttempe aperis la Nova Vulgato, nome la malnova
korektita, eldonita ordone de papo Paŭlo la 6a. Ĉu la
definitiva?
8. Kaj kion diri pri la orela konfeso?
Certe, la koncilio ĝin trovas el la tradicio, sed pri
ĝi kiom da miskomprenoj, kiom da ironiaĵoj, kiom da
ŝercoj, kiom da akuzoj de kontraŭkristana instruo,
kvazaŭ invito al peko, ĉar la pardono estu liverita
senpente. “Peku, ke vi poste liberiĝu per la
konfeso!”.
Ni ne diras, ke la Trenta koncilio malpravas
aŭ kulpas. Ni diras, ke el tiu instruo plonĝis sur la
katolikismo lavango de kondamnoj: tio ĉio kontribui bildigis
kristanismon kiel strangan religion, plibone kiel religio
bezonanta je konstanta, asidua defendo kiel juvelo en la
reĝa krono!
9. Ĉu ion pri la vikaria ofero de Jesuo? Nome pri la kompenso, kiun farintus Jesuo per sia sufero-morto? Oni scias, ke tiu teologia doktrino havas antaŭ la Trenta Koncilio faman originon, sed ŝajnas, ke el tiu Koncilio ĝi akiris forton kaj disvastigon. Nun ĝi estas perceptita kiel hidaĵo en bela vizaĝo! Dio, kiu volus kompenson ne plaĉas, Dio kiu oferigas al si propran homigitan filon ne plaĉas, Dio kiu sin sentas feliĉigita de la sango ne plaĉas. Plibone oni diru: Jesuo, vera homo submetiĝas al la komuna homa sorto kaj konscienco, en kiu brilas la principo, laŭ kiu Dio devas esti amata super ĉio ĝis la morto, se iu persekutas: ni persekutis tiun kiu, amante Dion, nin amis kaj altiras... Tio estas Elaĉeto! Ne elaĉetus la kompenso enpagita. Nome, Dio ne pardonis (t.e. ne li liberigis el homa kondiĉo, en kies konscienco brilas la devo ami Dion antaŭ ĉio) sian filon... Ne Dion pretendis la krucon. Jesuo obeis al sia konscienco dirante ke la Patron okupu la unuan lokon...
10. Ĉu ion pri la peko de niaj gepatroj Adamo kaj Eva, kiuj, laŭ la Trenta Koncilio estas historiaj uloj? Hodiaŭ malfacilas akcepti la historiecon de tiuj niaj gepatroj: hodiaŭ pli konsentas kun historiaj arkeologiaj kaj antropologiaj... sciencoj, “Adamo kaj Eva” kiel tipaj homoj kontraŭfigure montrantaj la realan Kriston. El mito la jena instruo: ĉu vi deziras scii estas la vera historia homo kiel vi? Vidu la la biblian miton de Adamo kaj Eva! Kion faris Jesuo? La malon de la mita paro: li ame obeis, dum la mita paro egoisme ignoris Dion!...